Λομβαρδική Ένωση

Ο Λομβαρδός σημαιοφόρος επανεισέρχεται στο Μιλάνο το 1167 (το έτος ίδρυσης του Συνδέσμου) μετά την καταστροφή του το 1162 από τον Αυτοκράτορα Φρειδερίκο Α'. Ανάγλυφο στην Πόρτα Ρομάνα, Μιλάνο (1171)

Η Λομβαρδική Ένωση ή Λομβαρδική Λίγκα (Lega Lombarda στα ιταλικά, Liga Lombarda στα Λομβαρδικά) ήταν μια μεσαιωνική συμμαχία που σχηματίστηκε το 1167, που υποστηριζόταν από τους Πάπες, για να αντιμετωπίσει τις προσπάθειες των Αγίων Ρωμαίων αυτοκρατόρων των Χοενστάουφεν να ασκήσουν επιρροή στο Βασίλειο της Ιταλίας ως μέρος της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Στην ακμή της, περιλάμβανε τις περισσότερες πόλεις της Βόρειας Ιταλίας, αλλά τα μέλη της άλλαξαν με τον καιρό. Με τον θάνατο του τρίτου και τελευταίου αυτοκράτορα των Χοενστάουφεν, Φρειδερίκο Β', το 1250, έγινε παρωχημένο και διαλύθηκε.

Ιστορία

Η ένωση διαδέχτηκε τη Βερονέζικη Ένωση, που ιδρύθηκε το 1164 από τη Βερόνα, την Πάντοβα, τη Βιτσέντζα και τη Δημοκρατία της Βενετίας, αφού ο αυτοκράτορας Φρειδερίκος Α΄ Μπαρμπαρόσα είχε διεκδικήσει τον άμεσο αυτοκρατορικό έλεγχο της Ιταλίας με τη δίαιτα της Ρονκάλια το 1158 και άρχισε να αντικαθιστά τους ποντεστά με δικούς του επιτρόπους. Υποστηρίχτηκε από τον Πάπα Αλέξανδρο Γ' (η πόλη της Αλεσσάντρια ονομάστηκε προς τιμήν του), ο οποίος επιθυμούσε επίσης να δει τη δύναμη του Φρειδερίκη στην Ιταλία να φθίνει. Δημιουργήθηκε στην Ποντίντα την 1η Δεκεμβρίου  1167 και περιελάμβανε—εκτός από τη Βερόνα, την Πάντοβα, τη Βιτσέντζα και τη Βενετία —πόλεις όπως η Κρέμα, η Κρεμόνα, η Μάντοβα, η Πιατσέντσα, το Μπέργκαμο, η Μπρέσια, το Μιλάνο, η Γένοβα, η Μπολόνια, η Μόντενα, το Βερτσέλλι, το Τρεβίζο, το Ρέτζο Εμίλια, το Λόντι, την Πάρμα, την Φεράρα και ακόμη και μερικούς άρχοντες, όπως ο Μαρκήσιος Μαλασπίνα και ο Ετσελίνο ντα Ρομάνο.

Πόλεις μέλη της πρώτης και της δεύτερης Λομβαρδικής Λίγκας.

Αν και δεν ήταν ένα διακηρυγμένο αυτονομιστικό κίνημα, η Λίγκα αμφισβήτησε ανοιχτά τις αξιώσεις του αυτοκράτορα ( Honor Imperii). Ο Φρειδερίκος Α' πολέμησε τις πόλεις, ιδιαίτερα το Μιλάνο, το οποίο είχε ήδη καταληφθεί και ερημωθεί το 1162. Ωστόσο, δεν ήταν πλέον σε θέση να στρέψει τις πόλεις μεταξύ τους. Στη μάχη του Λενιάνο στις 29 Μαΐου 1176, ο στρατός του αυτοκράτορα τελικά ηττήθηκε. Η Συνθήκη της Βενετίας, που έλαβε χώρα το 1177, καθιέρωσε μια εξαετή εκεχειρία από τον Αύγουστο του 1178 έως το 1183, όταν στην Ειρήνη της Κωνσταντίας βρέθηκε συμβιβασμός όπου αφού οι ιταλικές πόλεις συμφώνησαν να παραμείνουν πιστές στην Αγία Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία αλλά διατήρησαν τοπική δικαιοδοσία και βασιλικά δικαιώματα (droit de régale) στα εδάφη τους. Ανάμεσα στα μέλη της Ένωσης, το Μιλάνο, πλέον ευνοούμενο από τον αυτοκράτορα, άρχισε να παίρνει ιδιαίτερη θέση, που πυροδότησε συγκρούσεις κυρίως με τους πολίτες της Κρεμόνας.

Η Λομβαρδική Ένωση ανανεώθηκε πολλές φορές και μετά το θάνατο του γιου του Φρειδερίκου Α', Ερρίκου Στ' το 1197, κέρδισε και πάλι κύρος, ενώ ο ανήλικος γιος του Ερρίκου, Φρειδερίκος Β', εκλεγμένος βασιλιάς, έπρεπε να πολεμήσει για τον θρόνο εναντίον του αντιπάλου του στην Ουαλία, Όθωνα Δ' . Το 1226 ο Φρειδερίκος, μοναδικός βασιλιάς από το 1218 και αυτοκράτορας από το 1220, είχε ως στόχο να συγκαλέσει τους πρίγκιπες της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας στην Ιταλία για να προετοιμάσουν την Έκτη Σταυροφορία.

Οι προσπάθειες του αυτοκράτορα Φρειδερίκου Β' να αποκτήσει μεγαλύτερη δύναμη στην Ιταλία ματαιώθηκαν από τις πόλεις, γεγονός που οδήγησε στην έκδοση αυτοκρατορικής απαγόρευσης προς τη Λίγκα. Τα μέτρα του αυτοκράτορα περιελάμβαναν την κατάληψη της Βιτσέντζα και τη νίκη του στη Μάχη της Κορτενούοβα το 1237, η οποία καθιέρωσε τη φήμη του αυτοκράτορα ως επιδέξιου στρατηγού. Παρόλα αυτά, εκτίμησε εσφαλμένα τη δύναμή του, απορρίπτοντας όλες τις ειρηνευτικές προτάσεις του Μιλάνου και επιμένοντας στην άνευ όρων παράδοση. Ήταν μια στιγμή μεγάλης ιστορικής σημασίας, όταν το μίσος του Φρειδερίκου άμβλυνε την κρίση του και εμπόδισε όλες τις δυνατότητες ειρηνικής διευθέτησης. Το Μιλάνο και πέντε άλλες πόλεις άντεξαν τις επιθέσεις του και τον Οκτώβριο του 1238 έπρεπε να πολιορκήσει ανεπιτυχώς την Μπρέσια.

• 
  Μεσαιωνική μινιατούρα που απεικονίζει τη μάχη της Κουρτενουόβα (1237)
• 
  Μεσαιωνική μινιατούρα που απεικονίζει τη μάχη της Πάρμας (1248)
• 
  Μεσαιωνική μινιατούρα που απεικονίζει τη μάχη της Φοσάλτα (1249)

Η Λομβαρδική Ένωση έλαβε και πάλι παπική υποστήριξη από τον Γρηγόριο Θ ', ο οποίος αφόρισε τον Φρειδερίκο Β' το 1239, και ουσιαστικά αντιμετώπισε τις προσπάθειες του αυτοκράτορα. Κατά τη διάρκεια της Πολιορκίας της Πάρμας το 1248, το Αυτοκρατορικό στρατόπεδο δέχτηκε επίθεση και καταλήφθηκε, και στη μάχη που ακολούθησε η αυτοκρατορική πλευρά κατατροπώθηκε. Ο Φρειδερίκος Β΄ έχασε τον αυτοκρατορικό θησαυρό και μαζί του κάθε ελπίδα να διατηρήσει την ορμή του αγώνα του εναντίον των επαναστατημένων δήμων και κατά του πάπα. Η Ένωση διαλύθηκε το 1250 όταν πέθανε ο Φρειδερίκος Β΄. Υπό τους μεταγενέστερους διαδόχους του, η Αυτοκρατορία άσκησε πολύ μικρότερη επιρροή στην ιταλική πολιτική.

Η πολιτική κυβέρνηση

Εκτός από μια στρατιωτική συμμαχία, η Λομβαρδική Ένωση ήταν ένα από τα πρώτα παραδείγματα συνομοσπονδιακού συστήματος στον κόσμο των δήμων. Πράγματι, η Ένωση είχε ένα ξεχωριστό συμβούλιο μελών του, που ονομαζόταν Universitas, αποτελούμενο από αντιπροσώπους που διορίζονταν από μεμονωμένους δήμους, και το οποίο ψήφιζε κατά πλειοψηφία σε διάφορους τομείς (όπως η αποδοχή νέων μελών, ο πόλεμος και η ειρήνη με τον Αυτοκράτορα), εξουσίες που μεγάλωσαν όλο και περισσότερο, έτσι ώστε το συμβούλιο απέκτησε ρυθμιστική, φορολογική και δικαστική εξουσία, ένα σύστημα συγκρίσιμο με αυτό μιας σημερινής δημοκρατίας.

Στην πρώτη περίοδο της Λίγκας οι δήμοι είχαν ελάχιστη σχέση με τις συνομοσπονδιακές υποθέσεις και τα μέλη του συμβουλίου ήταν ανεξάρτητα. Τη δεύτερη περίοδο οι δήμοι απέκτησαν κάποια επιρροή αλλά, ως αντίβαρο, τα μέλη συμμετείχαν περισσότερο στην πολιτική του δημοτικού συμβουλίου. Επιπλέον, η Λίγκα κατάργησε τους δασμούς με τη δημιουργία τελωνειακής ένωσης.

Πηγές

• Gianluca Raccagni, The Lombard League (1164–1225), Oxford University Press 2010.
• «Lombard League». Encyclopædia Britannica. 2008. Encyclopædia Britannica Online. 6 Απριλίου 2008 < http://www.britannica.com/eb/article-9048806 >.
• G. Fasoli,"La Lega Lombarda --Antecedenti,formazione, struttura," Problema des 12. Jahrhunderts,
• Vortraege und Forchungegen, 12, 1965–67, σσ. 143–160.